Wet arbeidsmarkt in balans (WAB) en oproepcontracten: van flex naar vaster

Met de WAB wil het kabinet werkgevers stimuleren om werknemers meer vastigheid te bieden. Dat geldt ook voor de oproepkrachten, werknemers met de meest flexibele arbeidsovereenkomst.

Nu geeft de WAB allereerst een (ingewikkelde) definitie van wat een oproepovereenkomst is. Die definitie is beperkter dan wat nu doorgaans allemaal onder een oproepovereenkomst wordt verstaan. Als een oproepovereenkomst bijvoorbeeld voor een vast aantal uren is gesloten, zoals 20 uren per maand, maar per week wordt bekeken hoeveel van die 20 uur een werknemer wordt ingeroosterd, biedt de overeenkomst voldoende vastigheid en geldt deze niet als een oproepovereenkomst in de zin van de WAB. De nieuwe regels voor oproepovereenkomsten gelden dan dus niet voor deze iets meer vastigheid biedende oproepovereenkomsten.

De oproepcontracten die wel onder de WAB vallen zijn de zogenaamde min-max en o-uren oproepcontracten. Bij die contracten is voor de oproepkracht niet duidelijk hoeveel uur hij kan werken en hoeveel loon hij kan verdienen. Voor die contracten gelden vanaf 1 januari de volgende regels:

• Als een oproepkracht 12 maanden werkzaam is geweest, moet de werkgever binnen 1 maand een contract aanbieden met een vast aantal uren dat tenminste gelijk is aan het aantal uren dat de werknemer gemiddeld over de afgelopen maanden heeft gewerkt. Werkgevers doen er dus goed aan om een systeem te ontwikkelen, waarbij zij voor alle oproepcontracten een signaal krijgen dat de 12 maandstermijn verstrijkt.
• Omdat de WAB direct in werking treedt, geldt voor al lopende oproepcontracten het volgende. Als een oproepcontract op 1 januari 2020 al langer dan 12 maanden heeft geduurd, dan moet uiterlijk 1 februari 2020 een contract met vaste uren worden aangeboden. Voor oproepkrachten die op 1 januari nog geen 12 maanden werkzaam waren, moeten werkgevers registreren wanneer voor hen, in de loop van 2020, de 12 maanden termijn eindigt.
• Let wel: de verplichting om een contract met vaste uren aan te bieden geldt ook halverwege de looptijd van het oproepcontract. Bijvoorbeeld: met een werknemer is een eerste oproepovereenkomst op 1 december 2018 gesloten voor een jaar. Op 1 december 2019 wordt dit contract verlengd met nog eens een jaar tot 1 december 2020. In deze situatie moet de werkgever dus, terwijl het tweede contract nog loopt, toch ook uiterlijk 1 februari 2020 een aanbod doen voor een contract met vaste uren.
• Zo is er al snel sprake van een derde contract. Zeker als in dat derde contract nog wat meer afwijkingen ten opzichte van het tweede contract worden opgenomen, is de kans aanwezig dat dit derde contract meetelt in de zogenaamde ketenregeling. Zodat er na afloop van dit derde contract niet nog een contract voor bepaalde tijd kan worden gesloten. Vermoedelijk zullen werkgevers dan ook vaker oproepcontracten sluiten die eindigen na afloop van 12 maanden. En in elk geval: in het contract met vaste uren zo min mogelijk extra voorwaarden inlassen.
• Werknemers zijn overigens niet verplicht om het aanbod voor een vast aantal uren te aanvaarden. Als een werknemer niet ingaat op het voorstel binnen de wettelijke termijn van 1 maand, doen werkgevers er goed aan dit schriftelijk te bevestigen. Dan blijft het bestaande oproepcontract gewoon van kracht.
• Als werkgevers niet (tijdig) een aanbod doen voor een contract met vaste uren, kan de werknemer uren en loon claimen die hij zou hebben gekregen als de werkgever wel een aanbod zou hebben gedaan.
• Behalve het aanbieden van vaste uren, heeft de WAB nog een andere verplichting geïntroduceerd: de werkgever moet tenminste 4 dagen van tevoren de oproep om te komen werken doorgeven aan de werknemer; zo nee, dan hoeft de werknemer niet te komen. Ook wijzigingen in de oproep moeten tenminste 4 dagen te voren worden doorgegeven; zo nee, dan heeft de werknemer recht op het loon voor de uren waarvoor hij aanvankelijk was opgeroepen.

Al met al is het voor werkgevers zaak om de lopende oproep contracten goed door te nemen. Emke Vreugdenhil kan daarbij ondersteuning bieden.